Дарко Омерагиќ, новинар од Сараево: Пандемијата го промени животот на сите, посебно на новинарите
„Навистина не знам зошто некои медиуми отпуштаа новинари, посебно ми е нејасно зошто беа отпуштани добри новинари. Една од причините која ја слушнав беше намалениот приход од маркетингот, но сепак тоа не би требало да биде причина, ако се земе предвид фактот дека медиумите одамна се присутни и со дигитални платформи, кои од своја страна, им овозможуваат приходи од маркетинг“.
Сараевскиот новинар Дарко Омерагиќ работел 23 години во дневниот весник „Ослобоѓење“, но на почетокот на епидемијата беше прогласен за технолошки вишок, заедно со неколку негови колеги. Омерагиќ зборува за условите за работа на новинарите во Босна и Херцеговина и за односот на медиумските куќи кон нив.
„Не знам дали сите медиуми на своите вработени им овозможија соодветна заштита, но морам да кажам дека ние работевме од дома, а немаше теренска работа, па всушност и бевме заштитени од можноста за зараза. Вистинските медиуми на своите новинари им ставија на располагање службени телефони и лап-топи. Освен тоа, среќни се оние новинари што имаат платено здравствено осигурување, и во случај да се разболат на своето работно место, можат да се лекуваат. Мислам оти истражувањата покажаа дека новинарите во БиХ ретко добивале покачување на платите за време на пандемијата, иако работеа повеќе одошто во нормални околности. Имаше дури и отпуштања на новинари од големите редакции. За жал и јас и неколку други колеги го поминавме истото во „Ослобоѓење“, иако обемот на работа и стресот значително пораснаа во текот на работата во посебни услови. Значи, да заклучам, ретко кој новинар добиваше покачување на платата, а многумина во „знак на благодарност“ останаа без работа, додека трети продолжуваа да работат исплашени дека ги чека истата судбина“, вели Дарко Омерагиќ.
На кој начин Ковид-19 влијаеше врз одржливоста на медиумите и врз сигурноста на работата на новинарите во БиХ?
Интересно е прашањето, бидејќи медиумите во текот на коронавирусот имаа повеќе работа од било кога. Логично ќе беше со тоа да имаат и зголемени плати и поголема читаност, односно гледаност. Мислам дека следењето на медиумите во текот на коронавирусот беше поголемо отколку пред пандемијата. Затоа, не знам зошто некои медиуми отпуштаа новинари, а посебно не ми е јасно зошто се отпуштани добри новинари. Една од причините која ја слушнав беше намалениот приход од маркетингот, но сепак тоа не би требало да биде причина, ако се земе предвид фактот дека сите печатени медиуми одамна се присутни и со дигитални платформи, кои им овозможуваат приходи од маркетинг.
Како новинарите се адаптираа на новата ситуација?
Мислам дека колегите добро се адаптираа на новонастанатата ситуација, бидејќи и порано работевме во вонредни околности. Ни помогна и тоа што и претходно бевме навикнати на работа од дома, користејќи ги нашите познати алатки, како лаптопи и мобилни телефони. Да бидеме искрени, на почетокот на пандемијата на коронавирусот во фокусот беше броењето на заразените и собирање на информации за новозаразените и новите кластери. Дури после неколку недели известување за здравствените проблеми во кои се затекнавме, полека се навикнавме на новите извори на информации и новиот начин на следење на светскиот здравствен проблем број еден, кој на сите ни ги смени животите. Но сепак мислам дека сите заслужуваме преодна оценка.
Кои дигитални алатки ги користеа медиумите за комуникција со своите извори и дали тоа придонесе за полесно комуницирање во однос на периодот пред пандемијата?
Токму поради фактот дека и пред пандемијата ги користевме социјалните мрежи и сите благодети на дигитакното новинарство, ни беше полесно и да испратиме бројни информации кои властите ги пласираа околу пандемијата. Во новонастанатите околности, мислам дека процвета дигиталното новинарство и дека за успешна работаа беа доволни интернет врска, мобилен телефон и компјутер.
Од Ваша перспектива, дали институциите и компаниите објавуваа повеќе податоци онлајн од порано и како тоа се одрази на квалитетот на добиените информации?
За да одговорам на ова прашање ќе се потсетам на духовитата забелешка на една колешка која кажа дека ни требаше оваа пандемија и затворањето по дома за конечно да проработи е-управата во Босна и Херцеговина. Наеднаш мораше сета работа да се заврши на далечина и онлајн. Заедно со нашите „домаќини“ кои одржуваа редовни прес-конференции за новинарите, научивме дека тие можат да се одржат и без присуство на новинарите. Тие „научија“ да ги примаат прашањата по мејл и на нив да одговараат и без да бидат присутни новинарите. Тоа беше добрата страна на работата на далечина, додека лошата страна на целата приказна е дека на таков начин не можеме да поставуваме потпрашања кога не сме задоволни со одговорите. Поради тоа мислам дека не можеме да бидеме задоволни од добиените одговори од нашите кризни штабови и од останатите претставници на власта. Меѓутоа, бидејќи сме снаодливи и упорни, успеавме да разоткриеме некои афери.
Дали јавноста стекна поголема доверба во медиумите во текот на пандемијата или не? Каков е Вашиот впечаток?
Одговорот гласи: како за кои медиуми. Во некои медиуми е загубена довербата, додека некои добија нова публика и ги задржаа старите читатели и гледачи. Колегите на почетокот на пандемијата само пренесуваа информации преку он-лајн конференции за новинари и соопштенија за јавност. Тук-таму некој медиум бараше информација плус. Мислам дека медиумите кои бараа повеќе информации, успејаа да ја сочуваат довербата на своите читатели.
Кои начини на борба против дезинформациите се практикуваат во медиумите во БиХ?
Најдобар начин за борба против дезинформациите за босанско-херцеговските новинари е информациите да се проверуваат од повеќе извори. Вториот начин е точната информација да се пласира без одвишни коментари, за да можат консументите самите да проценат дали тоа што е објавено и навистина е точно. Наша задача е да ѝ се доближиме на вистината, а секако дека секој од конзументите на тие информации на крајот ќе има своја вистина. Што се однесува, пак, до консументите на тие информации, би им препорачал да следат повеќе медиуми за да можат на крајот самите да заклучат што од сето она што тој ден го виделе, слушнале и прочитале е точно. Оние вистински, редовни читатели информациите ќе ги црпат од оние медиуми и новинари кои претходно не ги изневериле, па затоа е многу битно за секој новинар да стои зад тоа што го напишал бидејќи само така ќе го задржи својот читател.
Кои се главните извори на дезинформации во БиХ?
Тоа се оние кои им ги пласираат на новинарите, како и новинарите кои некритички ги пренесуваат, некогаш свесно, некогаш и несвесно. БиХ е простор на кој има многу дезинформации со помала или поголема тежина. Обично се пласираат за на некоја политичка партија да ѝ овозможат подолго да владее или за да се заштити нечиј конкретен интерес. Постојат и такви информции кои служат како кликбејт, со цел да се зголеми читаноста на порталот. Ги имаше, секако, и во текот на пандемијата. Меѓутоа, ниту една таква дезинформација не може да донесе долгорочна полза, бидејќи вистината кога-тогаш ќе се дознае. Појавата на бројни нови медиуми и портали го зголеми и бројот на дезинформации, но ја зголеми и можноста да се најде точната информација. За конзументите е битно да препознаат кој ги лаже, а кој ја зборува вистината.
Дали интензитетот со кој се пласирани дезинформациите сега е ист како и пред почетокот на епидемијата на Ковид-19 и какви дезинформации се дистрибуираат во периодов?
Мислам дека дезинформациите беа пласирани и пред епидемијата на коронавирусот. Можеби единствената разлика е во тоа што сега е во фокусот пандемијата, па имаше и повеќе дезинформации на таа тема. Еве еден пример. Во сите медиуми во регионот во текот на короната помалку се зборуваше за дневно-политичките теми, а повеќе за теми поврзани со пандемијата. Значи, барем малку бевме ослободени од лагите кои ги слушавме додека во етерот не влезе оваа здравствена тема. Веднаш штом опадна интересирањето за пандемијата се вративме на старо и на старите лаги. Дезинформациите кои владееја во текот на пандемијата главно се однесуваа на тоа дали коронавирусот е толку опасен, дали е измислен, направен во лабораторија, дали преминал од животно на човекот или дали некоја земја го направила за да го смени светскиот поредок. Одговорите на овие прашања можеби никогаш нема да ги добиеме, но сите тие теории некому беа добредојдени за дополнително да ги збудалат граѓаните.
Колку сте загрижен за својата прватност, со оглед дека комуникациите во најголем дел се одвиваат преку телефон или онлајн?
Немам што да сокривам и не сум загрижен за својата приватност. Мислам дека ова прашање не треба да се однесува само на нас новинарите, туку на целиот свет, кој својата приватност горе-долу доброволно им ја предаде во рацете на корпорациите, кои непречено можат да дојдат до секоја информација, која се однесува на нас. Нашите мејлови, броевите на телефоните и други лични податоци одамна се во којзнае чии раце и којзнае за што се користат. Од друга страна, ние тука речиси ништо не можеме да направиме, бидејќи никој не може да ни гарантира стоотстотна сигурност. Делумно сме си самите виновни, бидејќи не внимаваме на нашите податоци, а делумно е невозможно да се сочуваат. На оние кои сакаат да си го сочуваат својот душевен мир, им советувам да не бидат зависни од телефонот и од интернетот 24 часа во текот на денот, па со тоа ќе ја намалат и можноста за злоупотреба на нивните информации.
Дали новинарството ќе се промени по пандемијата, ќе има ли последици во оваа област?
Се смени животот на сите луѓе, посебно на нас новинарите. Последиците станаа видливи веднаш штом својата работа ја преселивме во нашите домови. Новинарите, инаку, немаат работно време. бидејќи вистинската приказна не може да чека. И кога не пишуваме, размислуваме за што би пишувале. Не можеме да се исклучиме после работното време. Ова колегите новинари го разбирааат. Последиците, и негативни и позитивни, по новинарството започнаа со дигитализацијата. Информациите одамна не се прибираат само со престој на терен, туку и на далечина. Меѓутоа, занаетот си остана занает и правилата за пишување текстови ниту се смениле ниту ќе се сменат.
Автор: Маја Бјелајац (извор: Meta.mk)
Сите коментари и забелешки поврзани со овој и другите написи на Вистиномер, барањата за корекции и појаснувања, како и предлозите за проверка на изјавите на политичарите и ветувањата на политичките партии, можете да ги доставите преку овој формулар