Очекувани критични настани кои веројатно ќе поттикнат дезинформациски наративи во ноември 2025 г., идентификувани во текот на октомври
Дезинформациите сè уште претставуваат доминантен предизвик во Западен Балкан: штетните кампањи, насочени кон клучни настани, имаат цел да ги продлабочат поделбите, да ја поткопаат довербата во демократските институции и да ја разнишаат поддршката за евроатлантската интеграција.
Фондација Метаморфозис како дел од проектот „Антидезинформациски центар на Западен Балкан“ ви го претставува единаесеттото месечно издание на „Дезинфо радар: следи и предупреди 11.0“ кој претставува дел од алармниот систем за податоци и рано предупредување за закани од дезинформации, базирани на увидите на партнерите од проектот од шесте земји на Западен Балкан. Дезинфо Радарот обезбедува навремено предупредување за очекувани критични настани што може да поттикнат дезинформациски наративи, врз основа на анализа на проценка на ризик добиена од континуирано медиумско мониторирање и од претходното искуство со повторувачки дезинформациски кампањи.
Во најновото издание на месечниот билтен „ДЕЗИНФО РАДАР: Следи и предупреди, бр. 11 (подготвено во октомври 2025)“, издвојуваме некои од очекуваните клучни настани што најверојатно ќе бидат искористени за ширење дезинформации во Западниот Балкан.
ЗАПАДЕН БАЛКАН: Се очекува дезинформативниот наратив за „шарената револуција“ да се искористи за дискредитација на протестите и одвлекување на одговорноста
По трагичните инциденти како што се уривањето на железничката станица во Нови Сад во Србија и пожарот во ноќниот клуб во Кочани, Северна Македонија, граѓанските протести што бараат правда и одговорност систематски се делегитимизираат преку дезинформативниот наратив за „шарена револуција“.
Медиумите поврзани со политичките партии во обете земји ги прикажаа овие движења како заговори оркестрирани од Западот насочени кон промена на режимот, одразувајќи ги долгогодишните руски пораки што го изедначуваат граѓанскиот активизам со странско мешање. Со прикажување на студентите, невладините организации и младинските иницијативи како агенти на западните разузнавачки служби, наративот го одвлекува вниманието од вистинските проблеми на корупцијата, одговорноста и институционалното распаѓање, претворајќи го домашното незадоволство во геополитички конфликт.
АЛБАНИЈА: Заканите од дезинформации околу претстојните локални избори во Тирана имаат за цел да ја поткопаат агендата за реформи на ЕУ
Се очекува информативната средина во Албанија да биде засегната од претстојните делумни локални избори во Албанија, особено во Тирана, која ризикува да стане големо жариште за манипулација со информации и дезинформации. Конфузијата околу правните и процедуралните аспекти на изборите, што произлегува од разрешувањето и тековното судење на поранешниот градоначалник Ерион Велијај, како и нејасната улога на Уставниот суд, веќе создадоа простор за лажни наративи. Се очекува конкурентските политички актери да го претстават процесот или како нормална демократска постапка или како неуставна манипулација.
БОСНА И ХЕРЦЕГОВИНА: Се очекува руското претседавање со Советот за безбедност на ОН да поттикне дезинформации за Дејтонскиот договор што ќе ја попречи интеграцијата во ЕУ и НАТО
Се очекува јавниот дискурс во Босна и Херцеговина да биде под силно влијание на руското претседавање со Советот за безбедност на ОН (СБОН), кое веќе повторно започна кампањи за манипулација со информации и дезинформации преку манипулативни наративи околу Дејтонскиот мировен договор (ДМД). Се очекува дека најавената намера на Москва да го „преиспита“ ДМД, претставена како одбрана на правата на Србите во Република Српска, ќе послужи како геополитички инструмент за пренасочување на евроатлантската траекторија на БиХ.
КОСОВО: Се очекува блокадата на парламентот повторно да ја разгори поларизирачката манипулација со информациите и дезинформациите
Информативната средина на Косово се соочува со критичен тест за демократска отпорност, бидејќи спорот околу инсистирањето на партијата Српска листа на ексклузивни права на застапување веќе е искористен од политичките и медиумските актери за да го прикажат Косово како нестабилно, недемократско и неспособно да ги заштити правата на малцинствата. Се очекува просрпските медиуми да ги засилат наративите што ги прикажуваат косовските институции како дискриминаторски, а нејзината влада како непријателска кон Србите, а истовремено да ги дискредитираат евроатлантските амбиции на Косово со прикажување на западните партнери како соучесници во „двојни стандарди“.
ЦРНА ГОРА: Дебатата за двојно државјанство се предвидува да биде главен предизвикувач на дезинформации поврзани со интеграцијата во ЕУ
Јавната дебата во Црна Гора за реформата на двојното државјанство стана ново жариште на потенцијални дезинформации и странско влијание, испреплетувајќи ги прашањата за националниот идентитет, изборниот интегритет и европската интеграција. Предложениот систем на „сина карта“, поддржан од премиерот Спајиќ и просрпските партии, има за цел да им даде широки права на црногорските емигранти, ефикасно олеснувајќи го патот до двојно државјанство. Иако е замислен како мерка за зајакнување на врските со дијаспората, критичарите предупредуваат дека тоа би можело да ја преобликува политичката и демографската рамнотежа на Црна Гора, дозволувајќи им на десетици илјади српски граѓани – проценката е околу 150.000 потенцијални гласачи – да учествуваат на црногорските избори.
СЕВЕРНА МАКЕДОНИЈА: Се очекува изборниот дискурс повторно да ги изнесе на површина евроскептичните дезинформативни наративи и руското влијание, продлабочувајќи ги етничките поделби
Додека Северна Македонија спроведува локални избори, мониторингот на медиумите и социјалните медиуми открива повторно оживување на наративите за руско влијание вткаени во политичкиот, религиозниот и културниот дискурс. Овие наративи се испреплетуваат со локалната евроскептична реторика, обидувајќи се да ја еродираат довербата на граѓаните во ЕУ и да ја позиционираат Русија како морална и геополитичка алтернатива. Проруските политички партии како што се „ Единствена Македонија“ и „Родина“ одразуваат наративи што ја прикажуваат интеграцијата во ЕУ како закана за суверенитетот, додека религиозните личности го засилуваат идеолошкиот дострел на Москва, како што е демонстрирано со приклучувањето на македонски владика на московска литургија со молитва за победата на Русија во војната во Украина. Во меѓувреме, симболичните гестови на премиерот кон личностите што го шират руското културно влијание го истакнаа упорноста на каналите на мека моќ што ја комплицираат проевропската ориентација на земјата.
СРБИЈА: Се очекува кампањите за манипулација со информации да бидат оружје за поткопување на довербата и легитимирање на репресивни мерки
Информативниот простор на Србија се наоѓа во политички чувствителен момент, бидејќи се очекува протестите по повод годишнината од уривањето на железничката настрешница во Нови Сад на 1 ноември да привлечат широко внимание на јавноста, со ризик од можни немири. Студентските групи продолжуваат да протестираат и да бараат одговорност и реформи, додека властите реагираат со зголемено присуство на полицијата. Оваа комбинација обезбедува импулс за манипулативни наративи, особено од страна на провладините медиуми, насочени кон дискредитација на демонстрантите и преформулирање на граѓанското несогласување како закана оркестрирана од странство.
—
Дезинфо Радар: следи и предупреди е месечно издание на проектот Антидезинформациски центар на Западен Балкан, дел од алармниот систем за податоци и рано предупредување за закани од дезинформации, врз основа на увидите на партнерите на проектот од шесте земји на Западен Балкан. Дезинфо Радарот обезбедува навремено предупредување за очекувани критични настани што може да поттикнат дезинформациски наративи, базирани на анализа на проценката на ризик од континуирано медиумско мониторирање и од претходното искуство со повторувачки дезинформациски кампањи.
Информациите обезбедени од Дезинфо Радарот се претставени во концизен и лесен за читање формат и се дистрибуираат преку содржинскиот центар antidisinfo.net, преку електронски билтен, како и преку најпопуларните социјални мрежи во регионот.
Прочитајте повеќе во најновото издание (#11) на месечниот билтен „Disinfo Radar: Watch and Warn“.
Raskrinkavanje.me Raskrinkavanje
International and Security Affairs Centre – ISAC
Сите коментари и забелешки поврзани со овој и другите написи на Вистиномер, барањата за корекции и појаснувања, како и предлозите за проверка на изјавите на политичарите и ветувањата на политичките партии, можете да ги доставите преку овој формулар