Рецензија: За пет пијачки во Скопје ќе платите како за една во Осло

Проблемот со овој напис е насловот. Би било одлично статистичките податоци да можат вака лесно да се толкуваат и од од цели категории на цени да може да се извлечат компаративните цени на „пијачките“, како што се вели во насловот, ама тоа не е така. Друг проблем е преголемата оптовареност на целиот текст со бројки.

Линк до оригиналниот напис: За пет пијачки во Скопје ќе платите како за една во Осло

Датум и време на објавување: 24.06.2014

Датум на рецензирање: 25.06.2014

Рецензент: Владимир Петрески

Освен во насловот, написот нема проблем со вистинитоста, ниту, пак, со изворите на информации. Станува збор за соопштение на Еуростат за движењето на цените во европските земји. Еден од проблемите со овој текст се бројките кои читателот никако не би можел да ги следи, а камоли да ги запомни. Во веб верзијата на написот, на 42 реда текст има 31 бројка. Ова е премногу. Кога новинарот се соочува со многу бројки, треба да е крајно селективен. Во таков случај се спомнуваат оние бројки кои се значајни и кои отскокнуваат од познатите трендови. На пример, нема потреба да се објавуваат брокјите кои покажуваат дека земјите на северот на континентот се поскапи од оние на Балканот. Тоа е познато. Може да се наведе еден пример, кој ќе ја илустрира големината на разликата за да се добие слика за неа и тоа е доволно. Потоа, кога станува збор за домашната електроника, познато е дека цените на овие производи се меѓународни, и иако тие не се секаде сосема исти како големопродажните цени на нафтата, сепак, тие се слични и нивниот опфат е 20-ина отсто. Односно тие се движат од 90 до 110 отсто од просекот. Така што, за оваа категорија производи нема потреба да се оди во детали.

Во секој случај, секогаш кога сме соочени со многу бројки или податоци, првичниот инстинкт не треба да биде да се каже што повеќе, туку да се економизира, или, пак, ако податоците се сметаат за многу важни, да се поделат во два или повеќе написи.

Во овој оригинален напис, главен проблем е насловот. Едноставно, тврдењето дека пијачките во Скопје се пет пати поевтини од оние во Осло е проблематично. Тоа податоците на Еуростат не го кажуваат. Овој несреќно избран термин „пијачки“ никаде не се спомнува и прашање е дали како таков е анализиран во некоја категорија. Тој е крајно неодреден и може да спаѓа во било која од овие три категории, на пример: храна и пијалоци, хотели и ресторани или тутун и алкохол. Текстот не ни кажува за која категорија станува збор и во која тоа категорија спаѓаат „пијачките“. Но, ни тоа е битно. „Пијачките“ се сигурно далеку поскапи во Осло отколку во Скопје, барем номинално во пари, но од овие податоци, теоретски, тие можат да чинат и далеку поевтино во однос на Осло, или далеку поскапо, или да имаат иста или слична цена, но ние тоа од овие податоци не можеме да го осознаеме. Причината е едноставна – тие се можеби дел од некоја категорија и ние овде ги знаеме цените на целата категорија, која вклучува цени од редица производи (Еуростат мери цени на вкупно 2.400 производи), но не ги знаеме цените на поединечните производи внатре во категориите. Следствено на тоа, не знаеме ни какви се цените на „пијачките“ во Скопје и во Осло.

Настрана фактот, пак, што овие податоци, овде не ги покажуваат цените во валути, така што преку обична конверзија не се добива соодносот на цените. Еуростат користи една непостоечка вештачка валута, чие создавање е неопходно за да се добие квалитетна споредба. Таа валута се вика Purchasing Power Standard (PPS) и причината за нејзината употреба е за да се запази паритетот на куповната моќ (PPP- Purchasing Power Parity). Овде не можеме да навлегуваме во подетални објаснувања што ова значи, но доволно е да се каже само дека сето ова и понатаму го дисторзира односот на цените на „пијачките“ во Скопје и Осло во овие податоци.

Генерално гледано, пак, настрана од податоците на Еуростат, читателите на порталот во коментарите добро забележале дека кога ќе се земе предвид паритетот на куповната моќ, ваквите споредби немаат значење, при што тие наведуваат дека платите во Осло се далеку поголеми од оние Скопје.

Правењето симплифицирани, но неточни споредби  не врши работа. Податоците треба да се читаат онака како што се претставени, не онака како што нам ни се чини дека треба. Не може цени на една цела категорија производи, кои може да се десетици или стотици на број, да се поистоветуваат со цена на еден производ, кој можеби и не е дел од таа категорија. Тоа така едноставно не оди. Без оглед на тоа што таквиот пристап може да ни даде атрактивен наслов.

Сите коментари и забелешки поврзани со овој и другите написи на Вистиномер, барањата за корекции и појаснувања, како и предлозите за проверка на изјавите на политичарите и ветувањата на политичките партии, можете да ги доставите преку овој формулар