Родовиот јаз во РСМ: Mажите доминираат на пазарот на трудот и со повисоки плати, Брисел останува критичен

Родовиот јаз во Северна Македонија останува длабок. Иако жените и мажите сочинуваат речиси ист дел од населението во земјата, во пазарот на трудот и раководните позиции во земјата значително доминираат мажите. Статистичките податоци покажуваат дека бројот на дипломирани жени е поголем од мажите, но овој сооднос е обратен кога станува збор за раководните позиции или повисоките плати. Во овој поглед, ЕУ во Извештајот за напредокот упати голем број критики за РСМ, пишува Порталб.мк 

 

Од Шефкије Аласани

 

Во последните податоци што ги објави Државниот завод за статистика, се гледа дека жените не се подеднакво вклучени како и мажите на пазарот на трудот. Од 795.276 вработени во Северна Македонија, 478.903 лица се мажи, а 316.373 се од жени. А пак, според податоците на Платформата за родова еднаквост има над 220.000 жени кои се регистрирани како домаќинки и од Заводот за статистика се вбројуваат во неактивно население. Дискриминација е забележана кај платите со кои кај нас се ценат мажот и жената. Според најновите податоци на Заводот за статистика, со плата од 30001-40000 ден се платени 32,7% жени и 67,3% мажи. Кај нас месечна плата над 40 001 ден добиваат само 22,4% жени, а останатите односно 77,6% се мажи.

Табела 1 / Извор – МАКСТАТ Жените и мажите во Северна Македонија

 

Родовите разлики во платите не останаа незабележани ниту во оценката за Северна Македонија во Извештајот за напредокот објавен од Европската комисија.

„Сè уште има родови стереотипи и родови разлики во платите. Во однос на недискриминацијата при вработувањето и социјалната политика, на 30 октомври 2020 година беше донесен Законот за спречување и заштита од дискриминација и беше назначена нова Комисија за заштита од дискриминација. Новата комисија презеде над 90 случаи на дискриминација од претходната комисија, а прими 4 нови претставки“, се наведува во Извештајот.

 

Жените се пообразовани од мажите, но тие вршат 72,5% од неплатената работа дома

Родовата нееднаквост и потценувањето на жените кај нас е докажано во последната анализа од „Реактор“. Во просек, жените во земјата вршат 72,5 отсто од неплатените работи дома, додека придонесите на мажите едвај надминуваат една четвртина од вкупниот обем на работа. На дневна основа, жените поминуваат 18 пати повеќе време за миење садови, 12 пати повеќе за чистење, девет пати повеќе за готвење и три пати повеќе време за грижа за децата отколку мажите, се вели во студијата на „Реактор“.

 

 

Од агенцијата „Марили“ оценуваат дека и покрај тоа што бројот на образовани и дипломирани жени е голем, нивната застапеност на раководни позиции е слаба.

„Во однос на структурата на образованиот и квалификуван кадар во нашето општество, застапеноста на жените е поголема во споредба со мажите. Жените претставуваат 59,5% од вкупниот број дипломирани во периодот 2000-2020 година. Бројот на жени со одбранети магистерски трудови е поголем од бројот на мажи, во периодот 2019 и 2020 година имаме 60,1% магистри, а истото важи и за докторските дисертации при што соодносот е 59,8% во корист на жените споредено со мажите во истиот период. Има поголемо е присуството на жените на раководни и раководни позиции во семејните бизниси и тие го сочинуваат новото јадро на женскиот менаџмент кој е иднината и двигателот на македонската економија. Но, за жал, процентот на жени на раководни позиции во нашите компании е мал. Според статистичките податоци, жените имаат само 27,8 отсто раководни позиции, што е помалку од една третина, додека жените кои започнале и водат претприемачки бизнис се само 4 отсто“, изјави Лидија Трипуноска, генерална директорка на „Агенција Марили“.

„Во однос на зголемувањето на процентот на жени на водечки позиции, работиме на следење на европските квоти на задолжителна застапеност, не само во социјалните сфери, туку и во бизнисот. Секако дека се важни проектите за промоција и поддршка на жените во бизнисот, како оние на агенцијата Марили, но многу е важна и поддршката од медиумите кои мора да ги афирмираат сите напори“, додаде Лидија Трипуноска.

На жените во РСМ не им се доверуваат лидерски позиции во политиката

 

Родовата еднаквост е далеку од задоволителна и во раководството на земјата, било на централно или општинско ниво. Анализата објавена во Порталб.мк, пред извесно време ја отсликува актуелната реалност дека политичарите мажи во РСМ се „плашат“ одлучувањето да го препуштат во рацете на политичарките. Само 20% од сегашниот кабинет на министри го сочинуваат жени, додека на локално ниво од 80 општини само 2 се предводени од жени. Актуелното собрание на Северна Македонија конституирано на 4 август 2020 година брои 47 пратенички од вкупно 120 пратеници. Иако често некои па дури и политичари, причината за недостатокот на жени во политиката и раководни позиции ја оправдуваат со недостаток на стручен кадар или храброст, податоците од Државен завод за статистика (ДЗС) велат дека земјава има стручен кадар од девојки и жени кои со својата подготовка би придонеле во политиката и одлучувањето.

Еден од факторите што ги држи жените подалеку од политиката се суровите општествени предрасуди со кои се соочуваат лицата кои се во јавни функции, особено жените. Овој факт е нагласен и во Извештајот за напредокот каде што се наведува: „Родовите стереотипи продолжуваат, а жените во јавниот живот се особено подложни на напади преку социјалните мрежи“.

За да биде ситуацијата уште покритична, пред неколку дена Министерката за одбрана Славјанка Петровска беше жртва на говор на омраза на социјалните мрежи.

Министерката беше распната со бројни сексистички коментари, критики за нејзиниот физички изглед, како и бран коментари полни со родови предрасуди и стереотипи. Нападите уследија по приемот на министерката Славјанка Петровска за време на нејзината неодамнешна посета на Лондон, при што британскиот воен оркестар во нејзина чест ја свиреше познатата македонска песна „Јовано, Јованке“.

 

Жените значително доминираат во вработувањето во основно и средно образование, но не и во високото образование

Секторот за основно и средно образование се повеќе се полни со вработени жени. Поточно, професијата наставник/чка, како непишано правило, е претворено во женска професија, затоа што е со повеќе слободно време и е стабилна работа. Официјалните државни податоци покажуваат дека во 2018 година во секторот образование во нашата земја се вработени 28.106 жени и 16.591 маж (62,9% жени и 37,1% мажи). Слични се бројките и во 2019 година, каде 28.800 вработени во образованието се жени, а 17.387 мажи (62,4% жени и 37,6% мажи).

„Идеологијата на мајчинството продолжува да биде присутна во професиите во кои девојка која ќе заврши средно училиште мора да ја продолжи кариерата. Преовладувањето на единствената мотивација за жената дека треба да стане сопруга, мајка, во повеќето случаи е изговор за избор на професијата наставник. Тоа е затоа што таа треба да го заврши распоредот за 4 работни часа, за потоа да има време да продолжи со другите домашни работи во домаќинството и да се грижи за семејството и децата. „Ќе се омажиш, ќе имаш деца, за тебе е важно семејството, а не кариерата“ – се советите што постојано ги добиваат младите девојки“, рече Арта Селмани, професорka и продекан на Правниот факултет – УЈИЕ.

Споредено со работните места во основното и средното образование, опсегот на дејствување во високото образование е подостапен за мажите, така што денес имаме повеќе мажи вонредни и редовни професори отколку жени. Сепак, жртвувањето што една жена треба да ги направи за да биде дел од академскиот свет се поголеми од оние од спротивниот пол.

„И покрај почитувањето на законските барања за професионално и научно унапредување врз основа на род, мажите во високото образование многу полесно постигнуваат научни звања и напредуваат на лидерски позиции отколку жените. Зошто се случува ова? Иако жените постигнуваат значително подобри резултати во образованието, во споредба со мажите, стагнацијата во постигнувањата на жените е евидентна по завршувањето на студиите. Бидејќи жените го имаат „биолошкиот часовник“ и треба да се реализираат како мајки, и покрај истите квалификации како и мажите, се случува тие да напредуваат многу побавно и потешко од нивните колеги. Барањата од Законот за високо образование за научни звања (доцент, вонреден професор, редовен професор) се исти и за мажите и за жените и до тука сме во ред. Сепак, на мажот му е многу полесно да спроведе научно истражување, да биде учесник на научна конференција, бидејќи на располагање има цел ден, а жената освен што треба да истражува и да пишува оригинални дела за публикации во индексирани списанија, мора да се занимава и со секојдневните работи околу куќата и децата. Со едната рака да ја лула лулката, а со другата мора да се занимава со наука“, рече за Порталб.мк Арта Слемани.

Ниту еден универзитет во РСМ нема ректорка, а мал е бројот на деканки, продеканки и директорки

„Иако жените сочинуваат повеќе од половина од студентската популација во земјата, бројот на студентки на универзитетите во РСМ е 57,9% како и бројот на дипломирани жени на државно ниво е 59,9% (погледнете ги статистичките податоци за учебната 2020/21 година), што се однесува до раководните позиции, родовата еднаквост не се почитува на сите универзитети. Ниту еден универзитет во РСМ нема жена ректор, многу малку универзитети имаат жени проректори, декани и директорки. Лидерските позиции ги голтаат мажите бидејќи преовладува ставот дека жените се кревки и несоодветни за менаџерски позиции. Жената не само што треба да работи трипати повеќе од мажот, туку не по нејзина вина стагнира во академските и раководите достигнувања. Затоа, држејќи ги жените маргинализирани, тие обезбедуваат помала материјална корист од мажите, а тоа се должи на преовладувањето на стигмата дека мажите се тие кои треба да заработуваат повеќе од жените“, нагласува Арта Слемани.

Жените дискриминирани и при примање социјална помош

Кај нас голем дел од општата популација живее во сиромаштија, а и покрај тоа што најголемиот дел од сиромашните граѓани се жени, тие во многу мал број се корисници на државна социјална помош. Според истражувачите од оваа област, оваа појава е резултат на неефикасното функционирање на државниот систем за социјални работи.

„Во Северна Македонија има повеќе од 400.000 лица кои живеат во сиромаштија, а повеќето од нив се жени. Државниот систем на социјални работи не е секогаш функционален и не секогаш ги гледа потребите на граѓаните. Оваа не функционалност влијае и на тоа како се распределува социјалната помош. Што се однесува до пазарот на трудот, повеќето жени се неактивни, а според некои студии една од главните причини е грижата за семејството, која ги спречува жените да влезат на пазарот на трудот. Нормален фактор е општата економска состојба во државата, која ги ограничува можностите за работа. „Според студијата на Стела, некои од главните пречки што ги идентификуваат жените се недостатокот на финансиски средства и семејна поддршка за влез во бизнис, како и политички и институционални бариери“, рече Влора Речица, ко-основач на мрежата „Стела“.

Табела 2 / Извор – МАКСТАТ Жените и мажите во Северна МакедонијаОд мрежата „Стела“, организација која има за цел економско и социјално зајакнување на жените и девојките, велат дека важен фактор за сиромаштијата на жените е поделбата на богатството или семејното наследство.

„Исто така влијае и начинот како се дели богатството, бидејќи во државата се уште преовладува патријархалниот менталитет. Според податоците, само 28 отсто од жените во земјава поседуваат недвижен имот, што ги остава нив зависни од семејството и партнерот, дури и во случаи на семејно насилство. Од овие причини и годинава Осми март во Скопје имаше тема „Сиромаштијата има женско лице“, со цел да се сврти вниманието на јавноста кон овој социјален проблем“, додаде Влора Речица.

ЕУ препорачува усогласување на законите со кои се осудува родовата дискриминација

Во Извештајот за напредокот на нашата земја и се препорачува релевантните институции да ги усогласат соодветните закони и да донесат подзаконски акти и оперативни процедури.

„Постигнат е одреден напредок во однос на родовата еднаквост со дополнително правно приближување кон Истанбулската конвенција. Во јануари беше донесен Законот за спречување и заштита од насилство врз жени и семејно насилство, со кој се воведува систематска реинтеграција на жртвите на насилство. Потребно е усогласување на соодветните закони, донесување подзаконски акти и оперативни процедури. Сè уште недостасува ефикасен систем за следење на спроведувањето на акциониот план на Конвенцијата“, се вели во извештајот.

Во извештајот понатаму се наведува дека: Националниот индекс за родова еднаквост, кој првпат беше објавен во 2019 година, останува клучниот индикатор за мерење на еднаквоста на граѓаните, но сè уште не е ажуриран. Соодветното собирање и анализа на родовите статистики бара зголемување на капацитетот на релевантните институции и подобрување на координацијата.

Патем, родовата еднаквост во Северна Македонија се гарантира со Уставот, и тоа:

Граѓаните на Република Северна Македонија се еднакви во слободите и правата, без разлика на пол, раса, боја на кожа, национално и социјално потекло и верско уверување, имотна и социјална положба.

Покрај тоа, Република Северна Македонија има потпишано неколку конвенции и директиви кои се занимаваат со различни аспекти на заштитата и унапредувањето на човековите и женските права. Меѓу нив е и Конвенцијата на Советот на Европа за спречување и борба против насилството врз жените и семејното насилство, попозната како Истанбулска конвенција, која Северна Македонија ја потпиша на 8 јули 2011 година, ја ратификува на 23 март 2018 година и стапи на сила на 1 јули 2018 година.

 

---

Овој напис е изработен во рамките на проектот Проверка на фактите за напредокот на Северна Македонија кон ЕУ, имплементиран од Фондацијата Метаморфозис. Написот, кој е првично објавен во Вистиномер, e овозможен со поддршка на американската непрофитна фондација NED (National Endowment for Democracy). Содржината на написот е одговорност на авторот и не секогаш ги одразува ставовите на Метаморфозис, НЕД или нивните партнери.

---

 

 

 

Сите коментари и забелешки поврзани со овој и другите написи на Вистиномер, барањата за корекции и појаснувања, како и предлозите за проверка на изјавите на политичарите и ветувањата на политичките партии, можете да ги доставите преку овој формулар