Рецензија: ЈПССДП: Цените на становите се нереално високи

Написот звучи како прикриено да изразува незадоволство од функционирањето на пазарот и пазарните законитости. И тоа особено онаа законитост за понудата и побарувачката која едноставно вели дека ако има побарувачка производот или услугата ќе се продаваат и по повисоки цени, односно оние цени кои пазарот може да ги поднесе.

Објаснети се мерките и политиките кои ги презема државата за да влијае на намалување на цените на станбениот квадрат и се признава дека овие мерки досега не вродиле со плод, иако некои од нив се спроведуваат веќе три години. Но, и покрај тоа, написот завршува со оптимистичка прогноза на соговорникот дека тие мерки, сепак, овојпат ќе вродат со плод без со ништо да се предизвика ваквото негово тврдење и без критички да се согледаат досегашните владини мерки на овој план.

Линк до оригиналниот напис: ЈПССДП: Цените на становите се нереално високи

Датум и време на објавување: 25.08.2013 19.33

Датум на рецензирање: 27.08.2013

Рецензент: Владимир Петрески

Вистинитост:  Написот нема проблем со вистинитоста на изнесените податоци, туку со нивното толкување.

Она што требало критички да се опсервира, а тоа овде не е сторено, е наводот во кој се вели:

„Директорот Цветко Грозданов вели дека пазарот сега е презаситен и ќе ги натера инвеститорите да намалат од заработувачката со поевтинување на цената на становите за околу 10 отсто.“

Ова е кажано со голема сигурност, но со малку аргументација. Како тоа пазарот одеднаш се засити и со што? Со оние 330 станови на ова државно претпријатие кои се продаваат под цена? Со проектот „Купи куќа, купи стан“ за кој е познато дека преку него се продадени само 110 станови? Инаку, овој податок е стар 7 месеци, но понов нема зашто власта не го кажува. И тоа не го кажува, иако во последните 7 месеци Владата презеде редица чекори за граѓаните да можат полесно да добијат субвенции според овој проект.

Потоа, се вели дека имало 50 илјади станови што се под хипотека кај банките? Каква врска има ова со можното намалување на цените на станбениот квадрат? Голем дел од овие хипотеки се однесуваат на кредити за самите станови. Исто така, овие 50 илјади хипотеки не се создадени преку ноќ. Ако цената на становите требаше да забележи ваков значителен пад од 10 отсто заради овие хипотеки, тоа веќе ќе се случеше.

Не треба да се заборави дека цените на становите веќе паднаа и тоа 4,7 отсто во последните 12 месеци, како што е веќе јавено. Тоа значи дека предностите кои можеле да влијаат врз падот на цените на станбениот квадрат веќе се апсолвирани со овој пад и некаков понатамошен пад и тоа двојно поголем од досегашниот тешко би можел да се очекува.

Исто така, една од најголемите градежни компании пред само неколку дена излезе со став дека компаниите плаќаат високи цени за градежното земјипте, како и дека растат цените на градежните материјали. Настрана фактот што пазарот на недвижности е комплексен, а има и извесни национални ценовни специфики. На пример, според неодамнешна изјава на претставник на градежната комора, ако и почне да се намалува цената на станбениот квадрат, тоа може да се случи само во некои населби, но не значи дека така ќе биде насекаде. Цените во скопско Ново Лисиче можат да почнаат да паѓаат заради поголемиот број новоизградени станови, но тоа не значи дека ќе се случи и во Центар. Потоа, на пазарот на недвижности во земјава сѐ уште не се прави разлика меѓу цените на становите во нови и стари згради. По правило, во светот становите во нови згради се поскапи од оние во згради кои се стари 30 години. Таква дистинција во Скопје сѐ уште нема и тоа може да значи дека евентуално можат да почнат да паѓаат цените на становите во постарите згради, додека оние во новите да останат исти. Особено е проблематична самоуверената прогноза на директорот Грозданов за падот на цените на становите од 10 отсто. Во други медиуми тој дури најавува намалување на цените на становите за 15 отсто. Ваква прогноза досега не  се осмелил да даде никој, а овде е објавена сосема непредизвикана со ниедно потпрашање.

Извори на информации: Изворот на дел од информациите е директорот на државното претпријатие за стопанисување со јавен и деловен простор, Цветан Грозданов и тие се веродостојни. Проблем е што изворот на информации е едностран и нема никој од другата страна кој би можел да ги предизвика и критички да ги опсервира наводите на Грозданов.

Содржајност: Содржајноста отсуствува на планот на критичката поставеност на новинарот. Самиот тој вели дека, на пример, мерката за намалувањето на ДДВ-то од 13 отсто (од 18 на 5 отсто) од пред 3 години не донела намалување на цената на станбениот квадрат. Потоа, го имаме и проблемот со малиот број продадени станови според проектот „Купи куќа купи стан.“ Во таква ситуација соговорникот Грозданов нема голем простор за самодоверба, но тој настапува уверено зашто не е конфронтиран. Во ниеден момент, и покрај тоа што податоците и индикациите покажуваат дека политиките на власта досега не успејаа да ја намалат цената на станбениот квадрат, за ова на соговорникот не му е поставено ниедно прашање и од него не е побарано да проокоментира зошто таквите мерки досега немале ефект.

Пристрасност: Некритичкото пренесување на изјавите на соговорникот, во ситуација кога има индикации кои говорат различно од она што тој го вели, не може да се оцени поинаку освен како пристрасност. Ова е типичен случај кога на соговорникот му се остава да каже сѐ што сака без воопшто да биде предизвикан во однос на неговите наводи. Новинарот во ниеден момент не се одлучил барем донекаде да го конфронтира директорот Грозданов, ниту од него да побара било какви дообјаснувања.

Коментирање: Коментирањето не е проблем во овој напис. Приказната е кажана преку податоците и изјавите на соговорникот.

Авторот си дозволува само на едно место да каже дека „становите во државава се енормно скапи“ што е донекаде проблематична констатација. Цените на станбениот квадрат се формираат пазарно и ако пазарот може да ги поднесе таквите цени, тогаш тие се реални. Никој на пазарот на недвижности во земјава не држи монопол, нема картелско однесување, што значи дека цените се формираат пазарно и тие се такви какви што се зашто има заинтересирани лица кои купуваат станови и по такви цени. Во таква ситуација се вели дека цените се пазарни. Кога ќе се каже „енормно високи“ се добива впечаток како покрај законитостите на понудата и побарувачката да има и некоја друга причина за таквите „енормно високи“ цени, но тоа не е случај. Се разбира, причината зошто цените не паѓаат е фактот што голем број граѓани од внатрешноста сакаат да поседуваат стан во главниот град или да се преселат во Скопје. Исто така, купувањето на станови се смета за инвестиција од страна на некои граѓани, кои би сакале да заработуваат од нив преку кирии. Сѐ додека ваквите трендови не почнат да се менуваат, цените ќе бидат вакви какви што се.

Квалитет на насловот: Насловот има проблем со кратенката. Ваква голема, гломазна и прилично непозната кратенка каква што е ЈПССДП (Јавно претпријатие за стопанисување со станбен и деловен простор) не се става во наслов. Работите дополнително се компликуваат ако на ова се додаде и проблемот со уште една гломазна кратенка која е погрешно употребена во прилогот и која гласи АДИСПДПЗР (заради прецизност таа би требал ода има две „С“: АДИССПДПЗР, иако којзнае која кратенка навистина се употребува за името на оваа државна фирма кое во целост гласи Акционерско друштво за изградба и стопанисување со станбен и со деловен простор од значење за Републиката).

На вакви гломазни кратенки не им е место во новинарски текст, а особено не во насловот. И тоа особено не на кратенката  ЈПССДП, кое како фирма веќе не постои зашто е заменето со АДИССПДПЗР. Сите овие кратенки се тешки и повеќе внесуваат забуна отколку што објаснуваат. Најдобро е да се каже, на пример, „државната фирма за станбен и деловен простор“ или нешто слично. Но, никако не треба да се ставаат гломазни кратенки на сега веќе непосточка институција како што е ЈПССДП.

Покрај ова, исто како што во текстот се спомнува квалификацијата за цените на становите како „енормно висока“, овде е употребена малку пионаква квалификација со слично значење – „нереално високи“. Како и првата, така и оваа квалификација е претешка. Една цена не може да биде нереално висока, ако производот  кој ја има таа цена се продава и има интерес за него и ако таа цена не е производ на нечие монополско или картелско однесување.

Заклучок: Податоците треба да се толкуваат според она што го говорат. Ако тие не кажуваат доволно да се извлече заклучок, треба да се истражува дополнително. Овде тоа не морало да се прави. Јасно е дека досегашните мерки на државата за намалување на цената на станбениот квадрат досега не вродија со плод. За во иднина ќе видиме, но тоа досега не е случај. И, тоа можеби не е ни проблем. Во држава каде што владеат принципите на пазарната и  капиталистичката економија не е секогаш лесно да се изиграат принципите на понудата и побарувачката со владини политики. Напротив, многу лесно може да се случи, на пример, напорите на Владата за намалување на цените да имаат спротивен ефект. Ако купувањето на стан во Скопје стане полесно, може да се случи побарувачката да се зголеми (сѐ повеќе лица од внатрешноста да сакаат да дојдат да живеат во главниот град) и цените повторно да не паднат или, напротив, уште повеќе да пораснат.

Исто така, од соговорникот секогаш треба да се побара тој да ги објасни и аргументира своите наводи. Ниеден соговорник не смее да се остави да говори што сака без критички да биде анализирано неговото искажување и да не му се постават неопходните прашања и потпрашања, ако за тоа има потреба.

 

Сите коментари и забелешки поврзани со овој и другите написи на Вистиномер, барањата за корекции и појаснувања, како и предлозите за проверка на изјавите на политичарите и ветувањата на политичките партии, можете да ги доставите преку овој формулар