Како медиумите манипулираат со слабо информираните гледачи/читатели

Од Merxhan On Sep 22, 2014 0

Описот на класата на луѓе позната како „ниско информирани гласачи” стана популарен термин меѓу конзервативците во САД, по изборот на Барак Обама за претседател во 2008 година. Тоа беше многу честа фраза за време на изборите и во 2012 година помеѓу Обама и републиканскиот кандидат за претседател, Мит Ромни. Иако оваа фраза најчесто се употребува како шега, таа е, исто така, сериозен опис на одредена група на луѓе.

Во недостаток на информации, дел од публиката е подготвен да верува на она што ѝ се сервира. Притоа, се прави класична злоупотреба од медиумите врз читателите со тоа што се користат трикови за да ги наседнат и да предизвикаат чудење, шок, или, пак, во екстремни случаи и верување.

Подоцна, овие ниско информирани гласачи се преименуваа и во ниско информирани читатели/гледачи, а таа „мода“ сѐ повеќе ја искористуваат и медиумите во Македонија.

КАКО ПОЧНА СÉ

Ниско-информирани гласачи/читатели/гледачи се оние луѓе кои имаат мал интерес или разбирање за политичките прашања, ретко гледаат вести, не можат да ги именуваат главните политички фигури или национални настани и гласаат со ограничени познавања на нештата. Ова би била груба дефиниција која американските теоретичари најчесто ја употребуваат за оваа група на луѓе.

Таргетирањето на овие луѓе, на пример, во 2008 година доведе до убава победа на Обама. Подоцна се направени истражувања за да се открие која група луѓе му ја донесе победата. Експертите дошле до фрапантни откритија.

Истражувањето од 2007 година, направено од Истражувачкиот центар Пју, покажа дека 31% од испитаниците не знаеле дека Дик Чејни е заменик-претседател, а 34% не знаеле да кажат како се вика гувернерот на нивната држава. Околу 4 од 5 испитаници не можеле да го именуваат секретарот за одбрана, а повеќе од половината не знаеле дека Ненси Пелоси беше спикер на Претставничкиот дом. Само 15% од испитаниците знаеле кој е лидерот на мнозинството во Сенатот (Хари Рид).

Во реалноста, секогаш имало ниско информирани гласачи/гледачи/читатели. Но, на изборите во 2008 и 2012 година во САД политиката била насочена кон овие сегменти повеќе од кога било. Преку социјалните медиуми луѓето задолжени за ПР-от на Обама направија тој да биде„славен“, како и другите политичари кои имаа далеку поголем стаж во својата кариера. Кампањата се фокусираше главно на неговата „раса“. Сето тоа придонесе за Обама да дознаат и ниско-информираните гласачи, а како последица на тоа на изборите излегоа голем број млади луѓе, кои го поистоветуваа со култни личности. Тоа не би се случило да не беше кампањата поставена така и со точно одредена цел да ги придобие ниско информираните гласачи.

По денот на изборите во 2008 година, анкетарот Џон Зогби бил овластен да направи анкета со гласачите на Обама. Резултатите не биле импресивни. Додека неговите гласачи во големо мнозинство знаеле за гардеробата на Сара Пејлин, вредна 150.000 долари, за нејзините расходи и за нејзините ќерки, тие малку знале за Обама.

Втората анкета била изведена врз гласачите на противкандидатот Џон МекКејн. Тие, пак, убедливо имале поголемо општо познавање на повеќето прашања.

МАНИПУЛАЦИЈА СО СЛИКА

Како медиумите толку брзо ја сфатија „финтата“ за овие читатели? И како веднаш ги зедоа „под свое“?

Фразата дека „сликата зборува како илјада зборови“ е подеднакво истрошена колку што е и вистинита, затоа што сцените на телевизија можат да предизвикаат ефект кај публиката што весниците и порталите не можат да го постигнат ниту со 1.000 фотографии. Од друга страна, силата на телевизијата е и во тоа што ѝ овозможува на публиката да го види настанот и затоа задачата на етичкиот дел од Кодексите на новинарите е да го спречи репортерот во искушението да подметне слика и да ја стави во некој друг контекст. Таквото подметнување на слика на телевизија се вика манипулација и се случува многу почесто отколку што можеме да замислиме. Всушност, овој вид манипулација и најчесто се користи врз слабо информираните гледачи/читатели.

Да биде јасно: телевизиите во Македонија одамна ги прекршија сите можни етички и морални правила, а тоа продолжуваат да го прават и понатаму. И одамна ги користат таканаречените слабо информирани гледачи за да манипулираат со нив, а сѐ со единствена цел зголемување на читаноста/гледаноста, за повеќе реклами, со што и се зголемува профитот на сопственикот на медиумот. Дали тука гледате нешто новинарско? Се разбира, не.

Како оди целиот процес на манипулација со овие гледали/читатели?

На почетокот причините не беа комерцијални, туку од пропагандна природа (осамостојувањето на Македонија). Истото се случуваше и во 2001 година за време на конфликтот. Подоцна, како поминуваа годините, снимки од мртвите луѓе (војници и полицајци) беа вообичаена слика на телевизија. Публиката најпрво беше шокирана, но со време се навикна на, за секој нормален човек, ужасни слики од воените жаришта. Таа трансформација ја доживеаја и луѓето кои работат во медиумите. Па, затоа веќе и да нема новинар или медиумски работник на кого сликата од мртов човек му предизвикува мачнина.

Откако заврши манипулацијата со гледачите, која имаше само и исклучиво пропагандистички цели, медиумите се свртеа кон комерцијалните цели. Односно, да му го зголемат финасискиот рејтинг на газдата.

ДЕБАТИ НИЗ СВЕТОТ

Од друга стрaна, пак, во САД сѐ уште трае жешката дебата околу 11 септември 2001 година. Тој ден сите медиуми по стотина пати ја реемитуваа снимката од уривањето на кулите близначки и луѓето, кои од безизлезност скокаа од Светскиот трговски центар. Тие снимки имаа драматичен ефект на публиката, посебно на оние чии најблиски работеле таму. Со тоа на гледачите, пред се на слабо информираните, толку им се испра мозокот, што на секој Американец да му се појавеше црномурест човек со брада ќе посегнеа по неговиот живот.

Оваа состојба најдобро ја има дефинирано Тони Бармен (Toni Barmen) главен уредник на СБС њуз(CBC NEWS):

„Сите информативни организации можат да се потпрат само на својот кредибилитет и на својата репутација“.

Подоцна и оваа ситуација се смени, а слабо информираните гледачи станаа нова жртва, овојпат на кампањата на Обама.

Како треба да се третираат драматичните новинарски содржини? Каде и зошто се греши? Што е тоа што на прв поглед делува одговорно, а всушност не е и зошто?

МРТВИТЕ ТРУПОВИ ВО УДЕРНИТЕ ТЕРМИНИ

Смрт видена на телевизија не е ништо ново, но во нејзината презентација се отиде премногу далеку. Посебно ако се работи за воен злостор или за некоја приказна која е со мистериозен крај. Недостигот на сензибилитет, предизвикан од презаситениоста со „драматични“ слики, за последица го има кршењето на етичките стандарди.

Имено, доколку во ударните термини се емитуваат драматични настани, телевизиите би требало претходно да дадат предупредување за гледачите. Пред емитувањето на таквиот прилог на телевизија (за порталите важи истото правило, но тоа треба најчесто да стои или како наднаслов, или на почетокот на насловот, означено со видливи болдирани букви) презентерот треба да изговори:

Ги предупредуваме гледачите дека снимките кои ќе ги видите се потресни и дека имаат негативен ефект на децата и на лицата кои не поднесуваат вознемирувачки сцени.

Но, во пракса се покажа дека и оваа обврска селективно се користи, или служи како изговор за неоправдано оптеретување на гледачите/читателите, а најчесто за да се зголеми гледаноста или читаноста.

Toa што не би смеело да се случува, а се случува многу често е користењето на една фотографија, или снимка во повеќе вести или настани. Не смее:

Користењето на сликата од еден настан да се користи за илустрирање на општа тема. На пример, не е етички кога во прилог за безбедноста во сообраќајот постојано се користи слика од еден ист возач како му се прави алко тест;
Користење на сликата од препознатлив настан да се илустрира за некој друг настан. На пример, користење на слика од убиство кое имало голема гледаност, повторно таа снимка или фотографија да се користи за илустрација на друго убиство. Тоа кај слабо информираните гледачи предизвикува изедначување и на мотивот и на последиците од настанот;
Користење на архивски снимки на затвореник за да се илустрира конкретен настан или одреден вид на насилство;
Користење на фотографии од поединци доколку не се вклучени во насилството;
Треба да се биде многу внимателен кога се одбираат кадрите и да се користат исклучиви кадри за тоа што се зборува во прилогот.

ЗАШТИТА НА СОГОВОРНИКОТ

Како може сето тоа да се намали и гледачите да ја добијат вистинската слика за посочениот лик или приказна, а притоа да не се манипулира со слабо информираните гледачи/читатели.

Етичкиот кодекс подразбира и заштита на луѓето кои имаат било каква јавна функција (која најчесто се поврзува со категоријата на слабо информирани гледачи). Па, за кршење на кодексот може да се смета и ситуација во која се емитуваат снимки каде личноста одбива да даде изјава или тајно снимени кадри. Треба да се знае дека и јавните личности имаат емоции, па за да се избегнат непријатните ситуации и за да не се манипулира со бројот на слабо информирани гледачи треба да се преземат следниве чекори:

Да се помине извесно време со соговорникот и да се уверите во неговата приказна. Децата на соговорниците, посебно ако се малолетни, не треба да се интервјуираат;
Да им се објасни на соговорниците, внимателно, за можните последици од нивното појавување;
Внимателно да се постават прашања и да не се инсистира на детали;
Не злоупотребувајте го бесот за да се добијат „посилни“ изјави;
Избегнувајте да емитувате изјави во кои граѓаните ги обвинуваат соговорниците без докази.

КРШЕЊЕ НА ЕТИКАТА ОД НЕЗНАЕЊЕ

Најчесто се злоупотребуваат слабо информативните гледачи таму каде што нема никаква зла намера. Најочигледни примери за тоа се приказните во кои се зборува за феномени, болести и некакви статистички податоци. На пример, ако приказната е за Алцхајмерова болест, новинарите ќе зборуваат за многу заболени, потоа за тешките последици и на крајот за терапијата и за тоа како здравствениот систем им помага на овие луѓе. Притоа, сѐ ќе биде изнасилено и кај слабо информираните гледачи ќе се добие перцепција дека секој втор човек е болен од Алцхајмерова болест.

Еве уште два примери:

Рецензија: (Видео) Снимен вонземајнин: погледнете како вонземјанин спаси човек од сигурна смрт!

Преку овој текст се манипулира со луѓето кои немаат доволно информации, што е крајно неетички и неморално. Згора на сѐ, ова нема никакви допирни точки со новинарството и ги крши сите кодекси на новинарите. Значи, текст кој во ниту еден момент не би требало да се најде на портал, без разлика дали е медиумот познат, признат, читан или не.

Рецензија: Лекарите во шок: Неизлечливиот рак целосно излечен со-мед!

Со каква леснотија се тврди дека ракот се лечи со мед! Се изнесуваат паушални и стереотипни мислења за медицината, па дури и се обвинува дека „лекарите испраќаат пациенти на хемотерапија, за да ги уништат до крај“. Непотпишаниот и етички непоткован автор, со сензационалниот напис може да предизвика сериозни последици. Објавувањето на информации за медицински откритија, кои не се клинички тестирани, е апсолутно недозволиво! Лекот мора да помине низ доволен број клинички студии за да може така да се нарече. Оттука, дека медот лечи рак не е факт. Особено не точен.

И конечно, како ова може да се реши. Решението е премногу лесно само треба да се примени:

во делот во кој се говори за статистика да се стави графикон или табела. Ако се гледаат бројки, гледачите полесно ќе ги запомнат податоците;
во делот кога станува збор за болести и лекови треба да се бара соговорник кој е стручен и кој ќе остави впечаток дека навистина знае за што зборува;
и, најлесно, не мора секоја вест да се објави на медиум, а не секоја и заслужува внимание.

Вакви текстови се крајно некоректни. Тие ги злоупотребуваат оние луѓекои се лошо информирании кои се само затвореници на медиумите. Затоа и медиумите најчесто ги користат нив – оние кои ги немаат сите информации на располагање. Но, време е нешто да се смени. Ако веќе не е предоцна.

Сите коментари и забелешки поврзани со овој и другите написи на Вистиномер, барањата за корекции и појаснувања, како и предлозите за проверка на изјавите на политичарите и ветувањата на политичките партии, можете да ги доставите преку овој формулар